188ÌåÓý

Mae Lwfans Byw i’r Anabl (DLA) yn cael ei ddisodli gan fudd-daliadau eraill. Os ydych eisoes yn cael DLA, efallai y bydd eich cais yn dod i ben.

Os ydych chi’n byw yng Nghymru neu Loegr, fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd y bydd hyn yn digwydd a sut y gallwch wneud cais am Daliad Annibyniaeth Bersonol (PIP).

Os ydych chi’n byw yn yr Alban ac yn 18 oed neu’n hŷn, fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd y byddwch chi’n symud i Lwfans Byw i’r Anabl i Oedolion yr Alban.

Os ydych chi o dan 16

Gallwch wneud cais am DLA dim ond os ydych chi o dan 16 oed ac rydych chi’n byw yng Nghymru neu Loegr.

Os ydych chi’n byw yn yr Alban, gallwch .

Os ydych chi dros 16 oed

Ni allwch wneud cais am DLA. Gallwch wneud cais am:

• Daliad Annibyniaeth Personol (PIP) os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr a heb gyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth
• os ydych yn byw yn yr Alban ac heb gyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth
• Lwfans Gweini os ydych chi o oedran Pensiwn y Wladwriaeth neu’n hÅ·n ac nad ydych yn cael DLA

Os ydych chi’n byw yng Nghymru neu Loegr

Os cawsoch eich geni ar neu cyn 8 Ebrill 1948, byddwch yn parhau i gael DLA cyhyd â’ch bod yn gymwys ar ei gyfer.

Os cawsoch eich geni ar ôl 8 Ebrill 1948, bydd eich DLA yn dod i ben. Fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd fydd hynny’n digwydd. Byddwch yn parhau i gael DLA tan y dyddiad hwnnw.

Oni bai bod eich amgylchiadau’n newid, nid oes angen i chi wneud unrhyw beth nes i chi gael y llythyr hwn.

Os yw’ch cais DLA yn dod i ben

Os yw eich DLA yn dod i ben, fe gewch lythyr yn eich gwahodd i wneud cais am Daliad Annibyniaeth Personol (PIP). Os gwnewch gais, bydd angen i chi ei wneud o fewn 28 diwrnod.

Bydd DLA yn parhau i gael ei dalu tan o leiaf 28 diwrnod ar ôl gwneud penderfyniad am eich cais PIP.

Os ydych yn gymwys i gael PIP, byddwch yn dechrau cael taliadau PIP cyn gynted ag y bydd eich taliadau DLA yn dod i ben.

Os ydych chi’n byw yn yr Alban

Byddwch yn cael eich symud yn awtomatig o DLA i Lwfans Byw i’r Anabl i Oedolion yr Alban erbyn diwedd 2025.

Byddwch yn cael llythyr yn dweud wrthych pryd y bydd hynny’n digwydd. Byddwch chi’n parhau i gael DLA tan y dyddiad hwnnw.

.

Newid yn eich amgylchiadau

Rhaid i chi gysylltu â’r Ganolfan Gwasanaeth Anabledd os bydd eich amgylchiadau’n newid, oherwydd gallai hyn effeithio ar faint o DLA y gewch. Er enghraifft:

• mae lefel yr help sydd ei angen arnoch neu mae’ch cyflwr yn newid
• rydych yn mynd i’r ysbyty neu gartref gofal am fwy na 4 wythnos
• mae gweithiwr meddygol proffesiynol wedi dweud eich bod yn agosâi at ddiwedd oes (er enghraifft, oherwydd salwch sy’n cyfyngu ar fywyd)
• rydych yn bwriadu mynd dramor am fwy na 4 wythnos
• rydych yn cael eich carcharu neu’ch cadw yn y ddalfa

Mae’n rhaid i chi hefyd gysylltu â’r ganolfan os:

• rydych yn newid eich enw, cyfeiriad neu fanylion banc
• rydych am roi’r gorau i dderbyn eich budd-dal
• mae manylion eich meddyg yn newid

Efallai y gofynnir i chi wneud cais am Daliad Annibyniaeth Bersonol (PIP) neu gael gwybod eich bod yn cael eich ar ôl i chi roi gwybod am newid i’ch amgylchiadau.

Os ydych chi’n symud o’r Alban i Gymru neu Loegr

Os ydych chi’n cael Lwfans Byw i’r Anabl i Oedolion yr Alban, rhaid i chi:

• cysylltu â’r Ganolfan Gwasanaeth Anabledd i ddarganfod pa fudd-dal y gallech fod yn gymwys i’w wneud cais amdano

Os ydych wedi cael eich gordalu

Efallai y bydd yn rhaid i chi ad-dalu’r arian os ydych:

• ddim wedi rhoi gwybod am newid ar unwaith
• wedi rhoi gwybodaeth anghywir
• wedi eich gordalu mewn camgymeriad

Gwybodaeth am sut i ad-dalu’r arian sy’n ddyledus gennych o ordaliad budd-dal.

Os ydych yn anghytuno â phenderfyniad

Gallwch herio penderfyniad am eich cais DLA. Gelwir hyn yn gofyn am ‘ailystyriaeth orfodol�.

Mae DLA wedi ei gwneud o 2 elfen (rhan), yr ‘elfen gofal� a’r ‘elfen symudedd�. I gael DLA, rhaid i chi fod yn gymwys i gael o leiaf un o’r elfennau.

Mae faint o DLA a gewch yn dibynnu ar sut mae’ch anabledd neu’ch cyflwr iechyd yn effeithio arnoch chi.

Os oes angen cymorth arnoch i ofalu amdanoch chi eich hun

Efallai y byddwch yn cael elfen gofal DLA os ydych:

• angen help gyda phethau fel golchi, gwisgo, bwyta, defnyddio’r toiled neu gyfathrebu’ch anghenion
• angen goruchwyliaeth er mwyn osgoi rhoi eich hunain neu eraill mewn perygl
• angen rhywun gyda chi tra byddwch yn cael dialysis
• methu â pharatoi prif bryd wedi’i goginio

Gallwch gael y rhan hon hyd yn oed os nad oes rhywun yn rhoi’r gofal sydd ei angen arnoch neu rydych yn byw ar ben eich hunain.

Elfen gofal	Cyfradd wythnosol	Lefel yr help sydd ei angen arnoch
Is	£28.70	Help am rywfaint o’r diwrnod neu gyda pharatoi prydau wedi’u coginio
Canolig	£72.65	Angen help yn aml neu oruchwyliaeth cyson yn ystod y dydd, goruchwyliaeth yn y nos neu rywun i’ch helpu tra ar ddialysis
Cyfradd uwch	£108.55	Cymorth neu oruchwyliaeth trwy gydol y dydd a’r nos, neu os ydy gweithiwr meddygol proffesiynol wedi dweud eich bod yn agosâi at ddiwedd oes.

Os oes gennych anawsterau cerdded

Efallai cewch yr elfen symudedd o DLA os, wrth ddefnyddio eich offer cymorth arferol, rydych:

• methu â cherdded
• ond yn gallu cerdded pellter byr heb gael anesmwythder difrifol
• yn gallu mynd yn sâl iawn os ydych yn ceisio cerdded

Efallai y byddwch hefyd yn ei gael os ydych:

• heb draed neu goesau
• wedi’ch asesu fel 100% yn ddall ac o leiaf 80% yn fyddar ac angen rhywun gyda chi tra byddwch y tu allan
• â nam meddyliol difrifol gyda phroblemau ymddygiad difrifol ac yn cael y gyfradd uwch o ofal ar gyfer DLA
• angen goruchwyliaeth rhan fwyaf o’r amser wrth gerdded tu allan
• wedi’ch ardystio â nam difrifol ar y golwg a rhwng 3 a 64 oed ar 11 Ebrill 2011

Elfen symudedd	Cyfradd wythnosol	Lefel yr help sydd ei angen arnoch
Is	£28.70	Arweiniad neu oruchwyliaeth tu allan
Uwch	£75.75	Mae gennych unrhyw anhawster cerdded arall sy’n fwy difrifol

Asesiadau

Efallai cewch lythyr yn dweud bod angen i chi fynychu asesiad i wirio’r lefel o help sydd ei angen arnoch. Mae’r llythyr yn egluro pam, a ble sydd angen i chi fynd. Efallai y bydd eich budd-dal yn cael ei atal os nad ydych yn mynychu.

Yn yr asesiad, gofynnir i chi am brawf o bwy ydych. Gallwch ddefnyddio pasbort neu unrhyw 3 o’r canlynol:

• tystysgrif geni
• trwydded yrru llawn
• polisi yswiriant bywyd
• cyfriflenni banc

Sut rydych yn cael eich talu

Fel arfer mae DLA yn cael ei dalu bob 4 wythnos ar ddydd Mercher.

Os yw eich dyddiad talu ar ŵyl y banc, fel arfer byddwch yn cael eich talu cyn gŵyl y banc. Ar ôl hynny byddwch yn parhau i gael eich talu fel arfer.

Mae pob budd-dal, pensiwn a lwfans yn cael eu talu i’ch cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu.

Help ychwanegol

Efallai y gallwch gael budd-daliadau ychwanegol os ydych yn cael Lwfans Byw i’r Anabl � gwiriwch gyda’r Canolfan Gwasanaeth Anabledd neu’r swyddfa sy’n delio â’ch budd-dal.

Os yw eich anabledd neu gyflwr iechyd yn eich atal rhag gweithio ac rydych yn gymwys am Gredyd Cynhwysol, gallech gael swm ychwanegol ar ben eich lwfans safonol Credyd Cynhwysol.

Os ydych yn gweithio ac yn cael DLA, efallai y byddwch hefyd yn gallu cael elfen anabledd o Gredyd Treth Gwaith (hyd at £3,935 y flwyddyn, neu hyd at £5,640 os yw’ch anabledd yn ddifrifol). I gael gwybod Cysylltwch â’r llinell gymorth credydau treth.