Corporate report

Việt Nam - Báo cáo nhân quyền 2014 của B� Ngoại giao Anh

Updated 13 March 2015

This was published under the 2010 to 2015 Conservative and Liberal Democrat coalition government

Trong năm 2014, việc tr� thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc và việc tham gia vào tiến trình Rà soát Định k� Ph� quát (UPR) đã đem đến cơ hội đ� Việt Nam th� hiện cam kết cải thiện nhân quyền. Quốc hội đã phê chuẩn hai công ước của Liên Hợp Quốc: Công ước chống tra tấn và Công ước v� quyền của người khuyết tật. Việt Nam cũng đạt được một s� tiến b� v� các quyền của người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGB&T). Tuy nhiên, những mối lo ngại đáng k� vẫn tồn tại trong các lĩnh vực ưu tiên hợp tác của Vương Quốc Anh với Việt Nam: t� do ngôn luận và án t� hình. S� thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình tiếp tục cản tr� Việt Nam đạt được những tiến b� thực sự. Các công c� pháp lý như Điều 79, 88 và 258 của B� luật Hình s� đã được s� dụng tùy tiện đ� hạn ch� việc thực hiện các quyền dân s� và chính tr�. Chúng tôi khuyến khích chính phủ Việt Nam sớm làm cho các điều luật này và cách áp dụng chúng tr� nên phù hợp với hiến pháp mới.

Năm 2014, Việt Nam đã tham gia tiến trình UPR. Việt Nam nhận được 227 khuyến ngh� và chấp thuận 182 khuyến ngh�, trong đó bao gồm: thành lập một cơ quan nhân quyền quốc gia độc lập; công nhận tư cách pháp lý của các t� chức phi chính ph� và các nhóm xã hội dân s�; và m� rộng không gian hoạt động cho truyền thông phi nhà nước. Việt Nam đã bác b� đ� xuất của Vương Quốc Anh v� việc đưa ra lời mời ng� cho tất c� các Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc và giảm s� lượng tội danh chịu án t� hình cho đến tháng 12 năm 2014. Việc tham gia khá tích cực của Việt Nam vào tiến trình UPR không tương ứng với những n� lực của h� đ� thực hiện các khuyến ngh� của tiến trình này. Một s� s� kiện đã b� ngăn cản t� chức, một s� đã phải thay đổi địa điểm do áp lực t� phía chính quyền, và những s� kiện khác đã diễn ra mà không có s� tham gia của đại diện các cơ quan nhà nước. Vương Quốc Anh đánh giá cao lời mời của Việt Nam dành cho Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc v� t� do tôn giáo hoặc tín ngưỡng, nhưng lo ngại trước s� đe dọa và theo dõi dành cho các cá nhân mà ông đã lên k� hoạch gặp g� trong chuyến thăm.

Vương Quốc Anh, cùng hợp tác với Liên minh Châu Âu (EU) và nhóm các nước đồng chí hướng, đã có một s� thành công trong việc vận động Việt Nam th� các tù nhân chính tr�, bao gồm những người bảo vệ nhân quyền như Đinh Đăng Định và Cù Huy Hà Vũ. Chúng tôi cũng đã vận động cho việc th� bà Mai Th� Dung vì lý do nhân đạo, nhưng hiện bà vẫn b� giam gi�.

Năm 2015 s� bắt đầu bằng Cuộc đối thoại nhân quyền EU-Việt Nam vào tháng 1 và tiếp theo đó là các s� kiện liên quan tới việc thực hiện các khuyến ngh� của UPR. Vương Quốc Anh s� hợp tác với các cơ quan nhà nước Việt Nam và xã hội dân s� rộng lớn hơn đ� khuyến khích tranh luận trong công chúng, giới truyền thông và Quốc hội v� án t� hình. Đây là một thời điểm tốt để làm việc này bởi Việt Nam đang trong quá trình sửa đổi B� luật Hình s�.

0.1 T� do Ngôn luận và Hội họp

T� do ngôn luận và hội họp tiếp tục là một mối quan ngại lớn. Theo đánh giá của chúng tôi, các nhà hoạt động chính tr� và nhân quyền vẫn tiếp tục b� bắt và kết án vì đã bày t� ý kiến một cách ôn hòa.

Vào tháng 1 năm 2014, ông Đinh Đăng Định đã được th� vì lý do nhân đạo dưới sự vận động của Vương Quốc Anh, EU và các nước đồng chí hướng khác. Cùng các quốc gia thành viên EU khác, Vương Quốc Anh ủng h� những ý kiến của Phái đoàn EU gửi B� Công an Việt Nam v� trường hợp của ông Cù Huy Hà Vũ. Chúng tôi tin rằng điều này đã góp phần vào việc ông Vũ được tr� t� do vào tháng 4.

Chúng tôi hoan nghênh việc Việt Nam tr� t� do cho 12 tù nhân chính tr� trong năm 2014, trong đó bao gồm các trường hợp nổi tiếng như blogger Nguyễn Văn Hải, còn được gọi là “Điếu Cày�. Ngay sau khi được th� vào tháng 10, ông đã b� trục xuất sang M�.

Tuy nhiên, vẫn còn 55 tù nhân trong danh sách “những người cần quan tâm� của EU, với tổng cộng án tù lên đến 295 năm, trong khi việc bắt gi� các nhà hoạt động chính tr� và nhân quyền vẫn tiếp tục. Các blogger nổi tiếng Nguyễn Hữu Vinh, còn được gọi là “Anh Ba Sàm�, và Hồng Lê Th� lần lượt b� bắt gi� vào tháng 5 và tháng 11. Trong tháng 12, hai blogger Nguyễn Quang Lập và Nguyễn Đình Ngọc b� bắt. Nguyễn Quang Lập, còn được gọi là “B� Lập�, là ch� blog “Quê Choa� trong đó có đăng các bài viết ch� trích chính ph�. B� Lập b� bắt theo Điều 258 của B� luật Hình s� quy định “tội lợi dụng các quyền t� do dân ch� xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của t� chức, công dân�. Những lý do cho việc bắt gi� ông Nguyễn Đình Ngọc, còn được gọi là Nguyễn Ngọc Già, không được công b�, nhưng ông là người đóng góp thường xuyên cho các blog v� nhân quyền.

Trong suốt năm qua đã có nhiều ví d� v� s� can thiệp của chính quyền trong các s� kiện UPR do xã hội dân s� t� chức, những s� kiện có mục tiêu thảo luận Việt Nam cần làm gì đ� thực hiện các khuyến ngh� UPR mà Việt Nam đã chấp thuận. Khách mời b� ngăn cản tham d� một s� s� kiện, những người bảo v� nhân quyền b� quấy rối, và một trong những địa điểm t� chức đã buộc phải hủy b� s� kiện. Một s� ví d� bao gồm những cuộc tấn công riêng r� vào hai người bảo v� nhân quyền trong tháng 5: ông Nguyễn Văn Đài b� ném cốc thủy tinh vào đầu khi ngồi trong một quán cà phê, và bà Trần Th� Nga b� 5 đối tượng dùng gậy sắt tấn công tại Hà Nội. EU đã lên tiếng mạnh m� trong c� hai trường hợp, và kết qu� là B� Công an đã phải vào cuộc tiến hành điều tra.

Vương Quốc Anh đã h� tr� một d� án truyền thông của Qu� Châu Á thông qua Chương trình tài tr� vì quyền con người và dân ch� của B� Ngoại giao Anh. Mục đích của d� án này là h� tr� tăng cường báo chí điều tra và tranh luận công khai bằng cách thảo luận và giám sát các công trình phát triển cơ s� h� tầng và tác động của chúng đối với môi trường. D� án hiện đang � năm cuối và đã được đưa tin rộng rãi với hơn 100 bài báo trên các phương tiện truyền thông, bao gồm c� tin đưa trên truyền hình quốc gia vào gi� vàng.

0.2 Tiếp cận Công lý và Pháp quyền

Sự thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình là vấn đề của c� h� thống pháp luật. Chúng tôi lo ngại rằng nhà nước đang s� dụng tòa án đ� trừng phạt những người bất đồng chính kiến bằng cách truy t� h� v� những vấn đ� không liên quan. Ví d�, trong trường hợp của Lê Quốc Quân, người b� kết án 30 tháng tù giam vì tội trốn thu� và bản án được gi� nguyên trong phiên phúc thẩm vào tháng 2, Vương Quốc Anh nhận định rằng lý do ông b� cầm tù là vì ông đã bày t� ý kiến v� các vấn đ� tôn giáo, tham nhũng và cải cách ruộng đất, và rằng phiên tòa x� ông là không công bằng.

Sau phiên tòa của Lê Quốc Quân, Vương Quốc Anh đã ra tuyên b� yêu cầu Việt Nam thực hiện các nghĩa v� đảm bảo t� do ngôn luận trong nước. Chúng tôi s� tiếp tục theo dõi chặt ch� tình hình và tiến hành vận động các cơ quan chức năng Việt Nam trong cả năm 2015.

0.3 Án t� hình

Mặc dù chính ph� đã cởi m� hơn trong việc cho phép tranh luận công khai v� án t� hình, trong năm 2014 đã không có tiến b� đáng k� nào trong việc giảm áp dụng hình phạt này tại Việt Nam. Án t� hình tiếp tục được tuyên và thi hành sau khi việc đình ch� thi hành án trên thực t� b� gỡ bỏ năm 2013. Vương Quốc Anh vẫn lo ngại v� phạm vi các tội danh có th� b� kết án t� hình và s� lượng án t� hình được áp dụng.

Thông tin chính xác v� s� lượng án t� hình được thi hành và s� t� tù ch� thi hành án vẫn còn ít vì chúng được coi là bí mật quốc gia. Vào đầu năm nay, 30 người đã b� kết án t� hình chỉ trong một phiên tòa v� buôn lậu ma túy. Vương Quốc Anh ủng h� lên án kết cục này và kêu gọi Việt Nam phục hồi việc đình ch� thi hành án.

Vương Quốc Anh tiếp tục vận động Việt Nam giảm s� lượng tội danh có th� b� kết án tử hình. Vào tháng 2, Phó ch� tịch Nhóm ngh� sĩ đa đảng phái v� xoá b� án t� hình, Lord Dubs, đã đến thăm Việt Nam. Ông đã nói chuyện với nhiều cơ quan, t� chức khác nhau, t� xã hội dân s� cho đến chính ph�, qua đó tạo nên một s� cuộc tranh luận sôi nổi v� án t� hình và khả năng giảm s� lượng tội danh chịu án t� hình. Tháng 9, Vương Quốc Anh tham gia hội thảo v� án t� hình với s� có mặt của các chuyên gia trong nước và quốc t�, các cơ quan nhà nước, bao gồm Quốc hội, và các nhóm xã hội dân s�.

Kh� năng x� oan sai đã làm bùng lên tranh luận công khai v� án t� hình trong năm 2014. Năm 2008, H� Duy Hải b� tuyên án t� hình vì tội giết hai nhân viên bưu điện. Tuy nhiên, những người ủng h� H� Duy Hải khẳng định rằng anh ta vô tội và rằng bằng chứng được đưa ra, bao gồm c� các dấu vân tay tìm thấy tại hiện trường, không đ� đ� kết luận anh ta là th� phạm. V� án đã nhận được s� quan tâm của truyền thông trong nước như một trường hợp có kh� năng xảy ra oan sai khi x� án. Đây là một bước phát triển đáng khích l�, vì những ch� đ� như vậy thường không được thảo luận công khai � Việt Nam. V� án hiện đang được các nhà chức trách Việt Nam xem xét lại.

Trong năm 2015, Việt Nam s� sửa đổi B� luật Hình s�. Đó là một cơ hội đ� Việt Nam xem xét lại chính sách áp dụng và s� lượng tội danh chịu án t� hình. Vương Quốc Anh và các đối tác quốc t� s� tiếp tục vận động cho việc bãi b� án t� hình, hoặc ít nhất là việc đình ch� thi hành án và giảm s� lượng tội danh chịu án t� hình.

0.4 T� do Tôn giáo hoặc Tín ngưỡng

Hầu hết mọi người � Việt Nam đều có th� thực hành tôn giáo mà h� lựa chọn, hoặc không theo tôn giáo nào. Quyền t� do hội họp hoặc ngôn luận, hay các vấn đ� chính tr�, chẳng hạn như quyền s� dụng đất, có th� là một nguyên nhân gây ra tình trạng căng thẳng giữa một s� t� chức tôn giáo và chính quyền. Tuy nhiên, chúng tôi lo ngại v� s� lượng ngày càng tăng các thông tin chưa được kiểm chứng v� việc các nhóm dân tộc thiểu s� theo đạo � vùng nông thôn bị chính quyền địa phương sách nhiễu.

Lời mời của B� Ngoại giao Việt Nam để ông Heiner Bielefeldt, Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc v� t� do tôn giáo hoặc tín ngưỡng, đến thăm Việt Nam trong tháng 7 là một động thái đáng hoan nghênh. Ông nhấn mạnh những tiến b� mà Việt Nam đã đạt được trong việc đảm bảo cho các nhóm tôn giáo có không gian để thực hành tín ngưỡng của mình. Ông cũng thừa nhận rằng những vấn đ� tồn tại thường liên quan đến các lĩnh vực khác [ngoài tôn giáo]. Tuy nhiên, việc các nhà hoạt động mong muốn gặp Báo cáo viên đặc biệt bị đe dọa đã làm gián đoạn chuyến thăm của ông. Điều này có nghĩa là ông đã không th� hoàn thành k� hoạch thăm thực địa tại một số khu vực nhất định đ� điều tra các thông tin v� việc đồng bào dân tộc thiểu s� bị gây khó dễ khi thực hành tôn giáo của h�.

Trước khi Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc đến Việt Nam, các cán bộ Đại s� quán Anh đã gặp các nhà lãnh đạo tôn giáo đ� thảo luận v� các vấn đ� ở khu vực nông thôn. Họ s� tiếp tục gặp g� nhiều nhóm tôn giáo khác nhau như một phần của các hoạt động nhân quyền rộng lớn hơn.

0.5 Quyền của Ph� n�

Trên nhiều khía cạnh, Việt Nam đã đạt được tiến b� xuất sắc trong việc thực hiện Công ước v� xóa b� mọi hình thức phân biệt đối x� với ph� n� (CEDAW). Tuy nhiên, trong năm 2014, ph� n� vẫn tiếp tục phải đối mặt với s� k� th� không chính thức hay những bất lợi trong nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, t� s� thích có con trai, việc có ít đại diện hơn trong hệ thống chính tr� và quy trình ra quyết định, sự bất bình đẳng trong cơ hội giáo dục và kinh t�, và t� l� bạo lực trên cơ sở giới cao. Vương Quốc Anh đã cung cấp một loạt các h� tr�, bao gồm chú trọng tạo công ăn việc làm và h� tr� cho các nạn nhân của bạo lực.

0.6 Quyền của Người dân tộc thiểu s�

Mặc dù thành tích tăng trưởng kinh t� và xóa đói giảm nghèo của Việt Nam trong hai thập k� qua rất đáng ghi nhận, các nhóm dân tộc thiểu s� đã không được hưởng lợi tương ứng. Mặc dù các nhóm này ch� chiếm chưa đầy 15% dân s� nhưng h� chiếm 47% s� người nghèo và 68% s� người cực nghèo trong năm 2010 - và khoảng cách giữa các nhóm dân tộc thiểu s� và nhóm dân tộc đa s� tiếp tục m� rộng. Vương Quốc Anh đã coi dân tộc thiểu số là một trọng tâm đặc biệt trong các chương trình phát triển của mình, bao gồm c� những n� lực giám sát và nâng cao nhận thức v� những thách thức còn tồn tại, cũng như h� tr� cho h� thống giáo dục và tr� giúp xã hội.

0.7 Quyền của người LGB&T (đồng tính, song tính hoặc chuyển giới)

Nhìn chung Việt Nam đã đạt được những tiến b� đáng khích l� về quyền của người LGB&T, một xu hướng dường như sẽ tiếp tục trong năm 2015. Mặc dù không cấp phép chính thức, chính quyền đã cho phép s� kiện Gay Pride được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 8, cũng như các hoạt động tương t� vào tháng 5 đ� chào mừng cộng đồng LGB&T trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á. Việt Nam b� phiếu ủng h� ngh� quyết v� “định hướng tình dục và định dạng giới� tại k� họp th� 27 của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc vào tháng 9. Tuy nhiên, h� không thừa nhận việc chung sống đồng giới và cùng giám h� cho tr� em trong D� thảo Luật Hôn nhân và Gia đình.

Vương Quốc Anh ủng h� các hoạt động của xã hội dân s� về quyền của người LGB&T. Các đại diện Đại s� quán đã tham d� một s� kiện lớn do xã hội dân s� tổ chức tại Hà Nội nhằm k� niệm Ngày Quốc t� chống kì th� người đồng tính và chuyển giới. Vương Quốc Anh s� tiếp tục khuyến khích Việt Nam cho phép người dân t� chức các s� kiện và vận động cho việc m� rộng hơn các quyền t� do trong luật.

0.8 Quyền Tr� em

Xét v� khuôn kh� pháp lý, luật Việt Nam đã bao phủ hầu hết các cam kết của một thành viên Công ước v� Quyền Tr� em. Tuy nhiên, việc thực hiện luật vẫn còn yếu. Trong tháng 12, B� Lao động, Thương binh và Xã hội đã đ� trình một đ� án có mục tiêu nâng cao hiệu quả bảo v�, chăm sóc và giáo dục tr� em. Việt Nam đã tham gia ký vào bản Tuyên b� Hành động của hội ngh� thượng đỉnh Chúng tôi Bảo vệ Tr� em Trực tuyến tại Luân Đôn vào tháng 12, theo đó Việt Nam cam kết phát triển phiên bản riêng của Cơ s� d� liệu Hình ảnh v� Lạm dụng Tr� em, hoặc đóng góp vào một cơ s� d� liệu quốc t�, chẳng hạn như cơ s� d� liệu do Interpol điều hành.