Digolledu ymddiriedolwr am golli enillion
Cyhoeddwyd 25 Ebrill 2025
Yn berthnasol i Gymru a Loegr
Mae bod yn ymddiriedolwr yn r么l wirfoddol yn gyffredinol. Dyma sy鈥檔 gwneud y sector elusennol yn unigryw ac yn hybu ymddiriedaeth a hyder mewn elusennau. O ganlyniad, mae ymateb allanol i dalu ymddiriedolwyr yn aml yn negyddol.
Mae rheolau cyfreithiol sy鈥檔 berthnasol i ymddiriedolwyr sy鈥檔 cael eu talu. Os ydych yn dymuno talu ymddiriedolwr am golli enillion, darllenwch y canllawiau hyn i ddeall:
- y rheolau, gan gynnwys cael 辫诺别谤 neu awdurdod (caniat芒d cyfreithiol)
- y risgiau, er enghraifft beirniadaeth gyhoeddus
Rhaid i chi ddilyn y rheolau hyd yn oed os yw鈥檙 trefniant o fudd i鈥檙 elusen.
Os nad ydych yn dilyn y rheolau, efallai y bydd yn rhaid i鈥檙 ymddiriedolwr a dderbyniodd y taliad, neu鈥檙 holl ymddiriedolwyr, ad-dalu鈥檙 elusen.
Dylech ddeall beth mae鈥檔 ei olygu i 鈥榙alu鈥� ymddiriedolwr. Mae鈥檔 golygu:
- rhoi gwobrau ariannol megis cyflog, ffioedd, a/neu
- rhoi buddion eraill, megis defnydd am ddim o offer neu eiddo neu fynediad am ddim i wasanaethau y mae鈥檔 rhaid i bobl dalu amdanynt fel arfer
Mae鈥檙 rheolau hefyd yn gymwys os yw鈥檔 gwmni sy鈥檔 perthyn i鈥檙 elusen sy鈥檔 talu鈥檙 ymddiriedolwr.
Mae鈥檔 bosibl y bydd yn rhaid i chi enwi鈥檙 ymddiriedolwr a dalwyd gennych a鈥檙 hyn a daloch iddo yng nghyfrifon eich elusen. Mae cyfrifon eich elusen yn dod yn wybodaeth gyhoeddus.
Mae鈥檙 canllawiau hyn yn gymwys i bob elusen.
Gall elusennau dalu treuliau ymddiriedolwyr: y costau y mae ymddiriedolwyr yn eu hysgwyddo鈥檔 rhesymol i gyflawni鈥檙 r么l honno.
Nid yw talu treuliau i ymddiriedolwyr yn daliad nac yn fudd i ymddiriedolwyr.
Meddyliwch a ddylech chi annog ymddiriedolwyr yn eich elusen i hawlio eu treuliau er mwyn eu hatal rhag camu i lawr am resymau ariannol.
Darllenwch canllawiau ar dalu treuliau.
Beth mae鈥檙 math hwn o daliad yn ei olygu
O bryd i鈥檞 gilydd, gall ymddiriedolwr fod ar ei golled yn ariannol os na all fod yn y gwaith oherwydd bod angen iddo wneud ei r么l ymddiriedolwr.
Gallai hyn effeithio ar ymddiriedolwr sy鈥檔 hunangyflogedig neu mewn gwaith cyflogedig.
Mae rhai cyflogwyr yn darparu absenoldeb gwirfoddoli 芒 th芒l. Dylai elusennau ofyn i鈥檙 ymddiriedolwyr hynny sy鈥檔 weithwyr cyflogedig wirio a yw eu cyflogwr yn darparu absenoldeb gwirfoddoli 芒 th芒l y medrant ei ddefnyddio.
Dyma rai enghreifftiau.
Mae elusen angen ymddiriedolwr i fynychu cwrs hyfforddi diogelu yn yr elusen. Bydd yr hyfforddiant yn digwydd yn ystod oriau gwaith yr ymddiriedolwr. Nid yw cyflogwr yr ymddiriedolwr yn darparu absenoldeb 芒 th芒l ar gyfer gwirfoddoli. Mae hyn yn golygu y bydd yr ymddiriedolwr ar ei golled yn ariannol trwy fynychu鈥檙 hyfforddiant.
Mae angen ymddiriedolwr, sydd 芒 sgiliau a gwybodaeth benodol, ar yr elusen yn ystod eu horiau gwaith. Mae鈥檙 ymddiriedolwr yn hunangyflogedig. Mae eu hargaeledd i鈥檙 elusen yn effeithio ar faint o waith cyflogedig y medrant ei wneud.
Yn y mathau hyn o sefyllfaoedd, gall fod er lles gorau eich elusen i ddigolledu ymddiriedolwr am ei enillion coll os:
- yw鈥檔 atal yr ymddiriedolwr rhag camu i lawr, oherwydd ni allant fforddio aros fel ymddiriedolwr a
- yw鈥檔 atal eich elusen rhag colli sgiliau a phrofiad yr ymddiriedolwr
Rhaid i chi ddilyn camau 1 a 2 i ddigolledu ymddiriedolwr am enillion coll.
Cam 1: Gwneud y penderfyniad
Rhaid i鈥檙 ymddiriedolwyr:
- ystyried bod digolledu ymddiriedolwr am golli enillion, ar y swm y cytunwyd arno er lles gorau鈥檙 elusen(#penderfyniad), a
- 谤丑别辞濒颈鈥檙 gwrthdaro buddiannau
Cam 2: Meddu ar b诺er neu awdurdod (caniat芒d cyfreithiol)
Rhaid i鈥檙 ymddiriedolwyr gael:
- 辫诺别谤 yn nogfen lywodraethol eu helusen sy鈥檔 caniat谩u鈥檙 taliad, neu os nad ydynt
- awdurdod gan y Comisiwn Elusennau
Gwnewch y penderfyniad
Mae鈥檔 rhaid i chi, fel ymddiriedolwyr, ystyried bod digolledu ymddiriedolwr er lles gorau eich elusen. Mae hyn yn golygu y gallwch ddangos mai dyma鈥檙 opsiwn gorau i鈥檙 elusen ar 么l asesu:
- opsiynau eraill ar gyfer talu, a
- manteision a risgiau talu ymddiriedolwr
Defnyddiwch ein canllawiau ar wneud penderfyniadau i鈥檆h helpu i wneud eich penderfyniad.
Rheolwch y risgiau
Pan fyddwch yn gwneud y penderfyniad, meddyliwch am y risgiau a sut y byddwch yn eu rheoli. Mae鈥檙 rhain yn cynnwys:
- gallai ymddiriedolwyr nad ydynt yn gyflogedig neu鈥檔 hunangyflogedig ystyried y math hwn o daliad yn annheg
- beirniadaeth o fewn neu鈥檙 tu allan i鈥檆h elusen. Gallai hyn ddod yn feirniadaeth gyhoeddus a gallai effeithio ar eich elusen a鈥檌 chyllid
- bod yr elusen yn cael ei gweld fel ffordd o gynnig budd i unigolion penodol
- peidio 芒 chydymffurfio 芒 gofynion cyfreithiol gan gynnwys y rheolau ar wrthdaro buddiannau
Mae鈥檙 risgiau hyn yn cynyddu os ydych yn talu ymddiriedolwyr yn eich elusen yn rheolaidd.
Os byddwch yn gwneud y math hwn o daliad yn rheolaidd, dylech wirio pam na allwch wneud trefniadau sy鈥檔 atal ymddiriedolwyr rhag colli allan yn ariannol. Er enghraifft, newid pryd y byddwch angen cyfranogiad ymddiriedolwyr.
Rhaid i chi reoli鈥檙 risgiau. Er enghraifft, drwy:
- edrych ar sut y gallwch leihau鈥檙 angen i wneud iawn am golli enillion
- darllen y canllawiau hyn a sicrhau eich bod yn dilyn y rheolau
- cadw cofnod llawn o pam y gwnaethoch eich penderfyniad
- esbonio鈥檆h penderfyniad os caiff ei feirniadu鈥檔 gyhoeddus
- dilyn y rheolau ar datgelu taliadau yng nghyfrifon eich elusen
- cael cytundeb ysgrifenedig; mynnwch gyngor cyfreithiol am hyn os oes ei angen arnoch
Rhaid i鈥檙 swm fod yn rhesymol
Penderfynwch beth fyddwch chi鈥檔 ei dalu. Dylai fod naill ai:
- faint o enillion y mae鈥檙 ymddiriedolwr wedi鈥檜 colli, neu
- swm rhesymol i gynnwys yr hyn y gofynnwyd i鈥檙 ymddiriedolwr ei wneud ar ran yr elusen yn ei amser gwaith
pa un bynnag sydd isaf.
Deallwch sut y byddwch yn penderfynu beth sy鈥檔 rhesymol, megis cyfradd resymol fesul awr am fynychu cyfarfod ymddiriedolwyr. Gallwch chi:
- mynnu cyngor gan gorff cynghori鈥檙 sector
- edrych ar yr hyn y mae elusennau tebyg yn ei dalu am weithgareddau tebyg
Gwiriwch a all eich elusen fforddio talu.
Rheoli鈥檙 gwrthdaro buddiannau
Pan fydd ymddiriedolwyr yn cael eu talu, mae ganddynt wrthdaro buddiannau bob tro y byddwch yn gwneud penderfyniadau am y taliad hwnnw.
Yn y sefyllfa hon, bydd gan y canlynol wrthdaro buddiannau:
- yr ymddiriedolwr yn cael ei ddigolledu
- unrhyw ymddiriedolwr sydd 芒 pherthynas 芒鈥檙 ymddiriedolwr yn cael ei ddigolledu
Gall fod mwy nag un ymddiriedolwr sy鈥檔 profi gwrthdaro. Gwnewch yn si诺r eich bod yn eu hadnabod i gyd.
Rhaid i chi reoli鈥檙 gwrthdaro buddiannau. Defnyddiwch ein canllawiau i鈥檆h helpu.
Mae鈥檔 rhaid i chi ddal i reoli鈥檙 gwrthdaro buddiannau hyd yn oed os:
- mae digolledu鈥檙 ymddiriedolwr o fudd i鈥檙 elusen
- mae gennych b诺er neu awdurdod, fel yr eglurir yn yr adran nesaf
Gwiriwch fod gennych b诺er neu awdurdod
Rhaid bod gennych b诺er neu awdurdod (caniat芒d cyfreithiol) i ddigolledu ymddiriedolwr am enillion coll. Felly, gwiriwch ddogfen lywodraethol eich elusen.
Nid yw dogfennau llywodraethu yn tueddu i gynnwys 辫诺别谤 ar gyfer y math hwn o daliad. Fodd bynnag, os yw eich dogfen lywodraethol yn cynnwys 辫诺别谤 clir sy鈥檔 caniat谩u hyn, gallwch ddefnyddio鈥檙 辫诺别谤 hwnnw.
Os yw鈥檙 辫诺别谤 yn nodi unrhyw reolau, rhaid i chi eu dilyn. Er enghraifft, gall ddweud bod yn rhaid i chi gael caniat芒d y Comisiwn Elusennau yn gyntaf. Gelwir hyn yn 鈥榖诺er amodol鈥�.
Bydd angen i chi gael awdurdod gan y Comisiwn os yw eich dogfen lywodraethol:
- heb ddweud unrhyw beth sy鈥檔 amlwg yn caniat谩u i ymddiriedolwyr gael iawndal am golli enillion, neu
- yn cynnwys gwaharddiad
Mae 鈥榞waharddiad鈥� yn unrhyw eiriad neu gymal sy鈥檔 nodi na all ymddiriedolwyr:
- cael iawndal am enillion a gollwyd, neu
- derbyn unrhyw fath o daliad neu fudd (neu 鈥榙芒l鈥�) gan yr elusen
Os nad ydych yn si诺r, mynnwch gyngor cyfreithiol.
Gwneud cais am awdurdod y Comisiwn Elusennau
Darllenwch y canllawiau hyn i ddeall beth mae鈥檙 Comisiwn yn ei ddisgwyl pan fyddwch yn gwneud penderfyniad am y math hwn o daliad.
Os oes angen awdurdod (neu ganiat芒d arnoch i ddefnyddio 辫诺别谤 amodol), bydd angen i chi ddweud wrthym:
- pwy ydych chi eisiau ei dalu a pham
- faint o gyflog y byddant ar ei golled
- beth rydych wedi cytuno i鈥檞 dalu a sut y penderfynoch ar y swm hwn
- pam ei fod er lles gorau鈥檙 elusen i ddigolledu鈥檙 ymddiriedolwr
- pam na ellid osgoi鈥檙 sefyllfa a arweiniodd at ddigolledu鈥檙 ymddiriedolwr; pa opsiynau eraill a ystyriwyd gennych
- y risgiau a nodwyd gennych a sut y byddwch yn eu rheoli
- os yw ymddiriedolwyr eraill yn eich elusen yn cael eu talu; pam eu bod yn cael eu talu; a faint rydych chi鈥檔 ei dalu iddyn nhw. Dywedwch wrthym pa gyfran o鈥檆h ymddiriedolwyr sy鈥檔 cael eu talu ar hyn o bryd
- eich bod wedi gwneud y penderfyniad yn unol 芒 rheolau eich dogfen lywodraethol. Er enghraifft, bod cworwm yn y cyfarfod
- sut y gwnaethoch reoli鈥檙 gwrthdaro buddiannau
- a yw eich dogfen lywodraethol yn cynnwys gwaharddiad neu b诺er amodol fel yr eglurir yn y canllawiau hyn
Os oes angen awdurdod arnoch oherwydd na allwch reoli鈥檙 gwrthdaro buddiannau, bydd angen i chi:
- darparu鈥檙 wybodaeth a restrir uchod ynghylch sut y gwnaethoch y penderfyniad a sut y mae er lles gorau鈥檙 elusen
- dweud wrthym os yw eich dogfen lywodraethol yn cynnwys 辫诺别谤 i ddigolledu ymddiriedolwr
- dweud wrthym pam na allwch reoli鈥檙 gwrthdaro
Gwnewch un cais os oes angen awdurdod arnoch i dalu ac i reoli gwrthdaro buddiannau.
Cofnodwch eich penderfyniadau
Cadwch gofnod llawn o鈥檆h penderfyniadau a鈥檙 rhesymau drostynt. Er enghraifft, yng nghofnodion y cyfarfod perthnasol. Gall hyn helpu i ddangos eich bod wedi dilyn y rheolau.
Cadwch gofnod o unrhyw ganiat芒d neu awdurdod gan y Comisiwn Elusennau.
Mae eich cytundeb ysgrifenedig yn rhan o gofnodion ariannol eich elusen. Rhaid i chi ei gadw am 6 blynedd.
Datgelwch daliadau ymddiriedolwyr yng nghyfrifon eich elusen
Elusennau sy鈥檔 paratoi cyfrifon croniadau
Rhaid i gyfrifon eich elusen gynnwys rhai manylion am daliadau a buddion eraill i ymddiriedolwyr. Gwiriwch y neu mynnwch gyngor proffesiynol.
Mae SORP yn esbonio鈥檙 rheolau cyfrifyddu ar gyfer elusennau sy鈥檔 paratoi cyfrifon croniadau.
Elusennau sy鈥檔 paratoi cyfrifon derbyniadau a thaliadau
Dylech gynnwys manylion y taliadau a wnaethoch i ymddiriedolwyr. Er enghraifft, pwy wnaethoch chi ei dalu, pam y gwnaethoch eu talu, beth wnaethoch chi eu talu, a鈥檙 辫诺别谤 neu鈥檙 awdurdod ar gyfer y taliad.
Gwiriwch pa math o gyfrifon y mae鈥檔 rhaid i鈥檆h elusen ei baratoi.